Оросууд Монголыг тойруулаад хийн хоолой барихаар Хятадтай арван жил хэлэлцээр хийж 2014 онд Шанхайд гарын үсэг зурсан юм. 2018 онд хий нийлүүлж эхлэх байсан нь 2019 оны эцэс хүртэл хойшлогдоод байна

Нийгмийн дэг журмыг (social order) хоёр утгаар ойлгож иржээ. Эхнийх нь, харилцах болон өөрийгөө авч явах тодорхой тогтолцоо, түүнийг бүрдүүлж, хадгалж бас сахиулж байгаа нийгмийн бүтэц, институт, харилцаа, заншил, үнэт зүйл зэргийн харилцан холбоотой систем гэж үздэг. Жишээ нь: эртний, феодалын ба капиталист нийгмийн дэг журам, эсвэл монголд бүрдүүлж буй “ардчилсан, зах зээлийн эдийн засагтай” нийгмийн дэг журам.

Монголд эдүгээ эдийн засгийн хямралаас гадна, итгэлийн хямрал нүүрлээд байна.

Монголын эдийн засагт ийнхүү арван жил тутам алтаар “дуслын” тариа хийж ирлээ.

Ардчилсан төр эн тэргүүнд гурван чухал үнэ цэнийг хамгаалах үүрэгтэй. Энэ бол хүний аюулгүй байдал, хүний эрх, хүний эд хөрөнгө юм. Хөрөнгийн хувьд монголын төр нийтийн хөрөнгийг хамгаалахын оронд хуйвалдан завшиж ирсэн. Байгаль орчны яамны үе үеийн удирдлагуудын үгсэн хулгайлсан Богд уулын ар бэл ба бүх ам үүнийг харуулж байна. Нийслэлийн удирдлагуудын завшсан нийтийн эзэмшлийн газруудыг бүр дурдаад ч яахав.

Эрдэс баялагийн үнийн өөрчлөлт, хөрш улсуудын зөвшөөрлөөс хамаарахгүй, байгаль орчинд халгүй, өндөр цалинтай олон зуун ажлын байр бий болгож эдийн засгийг төрөлжүүлэн, олон арван сая доллар олж болох нэгэн чухал бизнесээ монголчууд бид бүрэн анхаарахгүй байна.

Үндэсний санал асуулга гэдгийг (референдум) хувь хүнд ашигтайгаар зохион байгуулах буюу хуулиа өөрчлөх замаар төр засгийн бүх эрх мэдлийг нэг хүн гартаа ахиулан атгасаар, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг төр нь хянаж, үг хэлэх эрх чөлөөгөө иргэд нь алдсан улс оронд төрийн эрх, түмний хөрөнгийг хуулийн дагуу нэг айл гэр, түүнийг тойрон хүрээлсэн цөөн хүн, үе залгамжлан эдлэж болохыг Азербайжан улсын шинэ үеийн түүх тод харуулж байна.

150 жилийн өмнө Газрын дундад тэнгисийг Энэтхэгийн далайтай холбосон Суэцийн сувгийн нээлтэнд зориулж аугаа Ж.Верди алдарт Аида дууриа зохион анхны тоглолтоо хийсэн гэдэг. Энэ суваг нь Европын эдийн засгийн хөгжилд түүхэн чухал үүрэг гүйцэтгэж ирлээ.

Бүсчлэн хөгжүүлэх бодлого бүтээгүйн гол шалтгаан нь тодорхойлсон аймгуудыг нэгтгэсэн бүсийг засаг захиргааны томруулсан нэгж болгоогүй, төсөв, татвар, зээл, хөрөнгө оруулалтын бодлого явуулах эрх мэдлийг өгөөгүйд оршиж байна.

2018.05.21-22-нд зохион байгуулагдсан Монголын эдийн засгийн форумд зориулав.

Энэ зам бол тийм жигд, амархан биш, ихээхэн саад даваатай, донсолгоотой болохыг бид биеэр үзэж, улам бүр гүнээр ойлгож байна...

Оросын Холбооны Зөвлөлийн урилгаар 3-р сарын 18-нд болсон Ерөнхийлөгчийн сонгуульд олон улсын ажиглагчаар оролцов. Сонгуулийн үр дүн: Ерөнхийлөгч, Нэгдсэн Орос намын нэр дэвшигч В.В.Путин 77 хувийн санал авч дахин сонгогдов. Оросын Коммунист намын нэр дэвшигч, “гүзээлзгэний” саятан-коммунист П.Грудинин удаалж 11, Либерал Ардчилсан намын В.Жириновский 5.7, Иргэний санаачилга хөдөлгөөний Ксения Собчак 1.7, Яблоко намын Г.Явлинский 1 хувиар, бусад гурван нэр дэвшигч нь нэг хувьд ч хүрсэнгүй. Путин ялна гэдэгт хэн ч эргэлзэхгүй байлаа.

Хэдэн жилийн турш сөрж үлээсэн зах зээлийн энэ салхи өнөөдөр бүтэн эргэж, уул уурхайн бүх бизнесийг дэмжин, араас нь түрэн үлээж эхэлснийг чуулганд оролцогсод онцлон ярьж байлаа. Торонтод уул уурхайн салхи “зөв” үлээж эхэлжээ.

Хориод жилийн өмнө чөлөөт зах зээлийг зорин хөдөлсөн монголын эдийн засаг гэх ачааны машин, агаарын бохирдолтой уралдан өтгөрч буй авлигын мананд төөрөн явсаар эдүгээ шаварт суучихаад, хөдөлгүүрээ хичнээн янгинуулан зүтгэсэн ч шавраасаа гарах байтугай, улам доош суун шигдсээр байна.

Эдүгээ улсын валютын нөөц 3 тэрбум ам.долларт хүрсэн, төсвийн алдагдал 2 их наяд төгрөгөөр, ЗГ- ын үнэт цаасны үлдэгдэл 1 их наяд төгрөгөөр тус тус буураад байна. Эдийн засаг нэг хувийн өсөлтөөс 4-5 хувийн өсөлттэй орчин руу шилжсэн, гадаад эдийн засгийн орчин сайжирч, тогтвортой байх болсон зэрэг эерэг хандлагууд байна.

Орос Монголын иргэд 2014 оны 9-р сараас визгүй зорчих болсноор олон мянган хүн харилцан айлчилж, аялал жуулчлал, худалдаа бизнес идэвхжиж эхэлжээ. Хойд хөрштэй холбосон 3485 км хилийн шугамын бараг гуравны нэг нь Буриадын Бүгд Найрамдах Улсад ноогддог. Оросын Холбооны Улс 83 нэгжээс бүрддэгийн 21 нь өөрийн үндсэн хууль, засгийн газар, хэлтэй гэхдээ холбооноос гарах, бие даах эрхгүй “бүгд найрамдах улсууд” байдаг.

Уржигдар Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх Засгийн газрынхаа эхний 100 хоногийн ажлыг олон нийтэд тайлагнав. Нэг цагийн илтгэлдээ тэр 30 гол ажлаа онцолж, 2016 онд “эрчимт эмчилгээнд” орсон эдийн засгийг 2017 онд “энгийн тасагт” шилжүүлсэн бол 2018 онд энэ “хүнийг” эмнэлгээс гаргаж, гэрт нь аваачаад, эмчлээд 2019 онд ажилд нь оруулж, 2020 оноос ажлаа хийж, цалинтай тогтвортой ажиллахаар болгоно гэлээ.

Нийтийн хөрөнгө болох нийслэлийн газруудыг хот, дүүргийн болон БОАЖЯ-ны үе үеийн удирдлага зохион байгуулалттайгаар үгсэн луйвардаж, ил далд зарж борлуулан баяжих хэрэгсэл болгосоор ирснийг Улаанбаатарын иргэд бид хичнээн удаан тэсэх ёстой юм бэ? Тэснэ тэснэ гэхэд тийм удаан, 20-30 жилээр тэсэж болох уу?

Монголын эдийн засгийн өнөөгийн дампуурлын суурь шалтгаан бол үнийг зах зээл биш засгийн газар тогтоож буй хэзээ ч, хаана ч үр дүнд хүргээгүй мунхаг, популист үйл ажиллагаа юм.

Илрэлтэй нь биш, угшилтай нь байлдах

Манай нийгэм тогтворжоогүй, хувь хүн нь төлөвшөөгүй байгаа учраас цаазын ялыг халсан нь буруу алхам байсан хэмээн Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга 2017.10.16-нд мэдэгдэв.

Монголчууд бид эх орондоо хүмүүнлэг иргэний ардчилсан нийгэм цогцлоон хөгжүүлэхийг эрхэм зорилго болгож үндсэн хуулиндаа тунхаглаад хориод жил боллоо. Улс орны хөгжлийн хэмжүүр бол иргэдийн элбэг хангалуун, энх тайван амьдрал билээ.