<p class="has-text-align-center"><strong>Б.ЗОЛБАЯР</strong></p> <p>Сайхан хүн явах тийм ч хэцүү биш. Харин сайн хүн явах тун амаргүй. Энэ жишгээр айлын хүргэн явах амархан. Харин сайн хүргэн явах яггүй нь үнэн хорвоо билээ. Алив хүнд эрдэм боловсролын бяд өргөн байхад, энт ухааны унаган бяд заяамал байх түгээмэл биш. Ихээхэн ховор. Мөн энэ учраар эргэцүүлэн бодоход, хүнийг хүн болоход, өөрийгөө олоход, үнэнээ шинжихэд ээжтэй минь эн чацуу хандан бошголох, улмаа үлэмж хайрлагдах, хайрлах, хүндэтгэн дээдлэгдэх хувь заяаны оноол, хайр хишиг бол эхнэрийн минь ээж байх билээ. Биеийг төрүүлсэн ээжийн ачлал нэгэн дээд нь үнэн тодорхой. Чингээд биеийг төрүүлсэн ээжийн ачлалд мөрөн нэмж, цутгал бүрдлэн билиг оюун, хайр хүндэтгэлээр амьдрахуйн зам урлах, их урмын тэжээл цөцгий өгөгч нь ухаан ширхэг төгс Долгорын Чулуунцэцэг ээжийн минь уудам сэтгэл байлаа даа. Монголын радиогийн сэтгүүлч сурвалжлагчийн үйлсэд ухамсарт замналаа цул зориулан, амьдралынхаа бүхий л цагт нэн бүтээлчээр ажиллан туурвиж, сайхны гэгээ түүн, сайн дээжийг түгээн, урлан хийцэлж, уран амьдарсан хүмүүн. Аливаа ажил үйлсдээ сэтгэл зүрхээ жинхэнэ зориулна. Хийсэн шиг хийнэ. Бүтээсэн шиг бүтээнэ. Хувцасны жижигхэн уранхай цоорхойг нөхсөн ч цэцэг болгож хувиргана. Байсхийгээд гэрийнхээ тавилгыг өөрчилнө. Тэрүүхэнд нэг цэцэг тавиад л, энүүхэнд буйдангаа эргүүлж засаад л, номын сангийнхаа номуудын өрөлтийг нь өөрчилчихөд л, гэр ахуй нь тэр чигтээ шинэчлэгдэн, хачин цэгцтэй таатай, ер бусын их таашаал өгөх орчныг даруй бүрдүүлчихнэ. Тэгээд л цахимаа асаагаад, бүтээл дээрээ, нэвтрүүлгүүдийнхээ зохиол дээр махран суудагсан. Сайхан орчин, таатай ахуй бол хүний оюун санааны сэтгэх урам таашаал, эрсэнээ олоход илүү хөхүүрлэг өдөөлт бий болгодгийг гайхалтай дархлаасан хүн л дээ. Ийм журмаар, дадлаар гэртээ төвлөн тухална. Тэгээд өтгөн кофе найруулж уугаад л. </p> <blockquote class="wp-block-quote is-layout-flow wp-block-quote-is-layout-flow"> <p>Сайхан эд зүйлд дуртай. Тэр нь хөглөрсөн их юм огт биш л дээ. Үнэ шингэсэн, ур хийц нарийн, цаг явах тусам үнэ өртөг суух, өвлөгдөх, үнэлэгдэх сайхан зүйлд гар татахгүй. </p> </blockquote> <p>Яваад орохоор үзүүлж, харуулж, мөнөөх өөрийн сонголтоо нэг бүрчлэн тайлбарлаж, хэтийн зохионгуйг нь хэлдэгсэн. Эдэлж хэрэглэх зүйлс нь тансаг чамин. Цаанаасаа л нэг тийм дулаан эрчис, таатай жанлав оршоосон утгын болортой үйлс өрнүүлсэн, хүний сайхан сэтгэлийг дээжилсэн,олонтой, өөрийнх нь хүнд өгсөн хүндэтгэлийн хариу ямар ч байсан цагаан бүгээнээр хүлээн авч, өршөөл нигүүлсэл дэвсэн, өнгөрөөн уучилдаг, энэ л хэрээрээ, бууриараа сэтгэлийн нь хөг аргамж чинадын бүлээн аж төрсөн хүн дээ. Ууган хөвүүн минь төрөөд, шинэ хүнээ угаах гэж гэргийг будилахад, даруй урдуур нь орж хүүхдийг эвлэг таатай нь аргагүй угаан ариулж, алган дээр нь булхалзан буй хүүгийн төрх, залуу эмээ хоёрын дүр зураг сэтгэлд үргэлж зураатай явах агаад эдүгээ хөвүүн минь ханагар эр болоод, алгандаа бөмбөрүүлсэн эмээ нь тэнгэрт одсоныг бодоход уяралтай болоод хорвоогийн жамаас нэхэн гуймаар санагдана. Нэгэнтээ би өмдөө хадаасанд онги татаад “Та нөхөж өгөөч” гэвэл, мөнөөх миний цоорхой өмд дэх онгорхой яах ийхийн зуургүй ээжийн гар дахь зүү утаснаас цэцгэн дээр суусан цох болон “ургасныг” үргэлж санан, мөнөөх өмдөө одоо олдохгүй болсонд машид харамсах билээ. Амьдралын ерийн нэг зүйл, ээж хүүгийн амьдралын мөчлөгүүдэд таарах жирийн л тохиолдол юм шиг боловч тийм л жирийн, энгийн мэт үйл зураг болгонд их хайр, хүндэтгэл, их сэтгэл оршиж байдгийг хожуу ухаарахын гэмээ яалтай билээ дээ, ухаан санааныхаа онгорхой цоорхойг цойлдуулж нөхүүлмээр, бидэн. Онцгой нандин сэтгэл зүрх ээжийнх. Ертөнцөд бүхий л зүйлс болдгоороо л болно, хар цагаан, сайхан муухай, өгөөмөр болоод хомсдохуй аль нь ч гэж ээж ярина. Энэ амьдралын өргөнийг, хүний оршихуй дахь бүхий л үзэгдэл юмсыг хэлж байгаа юм. Чухам жаргал зовлон сүлэлдсэн энэ өргөн далайд хүн сэтгэлээ, өгөөмөр нандинаа хадгалан оршоож, үүнийхээ үр шимээр, итгэл үнэмшлээр амьдралыг туулж, ялж дийлэн мандах авч, үргэлж даруу төлөв, ашид амгалан дуртмал байхуйн ид хав, билиг ухаан ээжид маань оршиж байжээ. Амьдралд амаргүй өдөр олон ч, сэтгэлийнхээ төв гольдролоо үл алдан, итгэл төгс , хээнцэр ганган, толгой цэх явж, дүүг дүү гэж дээрээс харалгүй, ахыг ахас ихэс гэхдээн хүндэтгэлийн үнэнийг төөрүүлэлгүй үргэлж зөвийн талд, эв итгэлийн тулганд үгээн, үйлсээн асааж амьдарсныг нь цаг тооллын өв дурсамж дүүрнээр хэлээд өгнө. Ёс суртхууны хатан тэнхлэгтэй. Итгэл өгч, урмыг лимбэдэн тэтгэж хүний өөрийн гэлгүй хүүхэд залуусын бүтээн туурвих, суралцан боловсрох хүсэл тэмүүллийг жинхэнэ хөгжөөн үржүүлнэ. Сайн ёс суртахуун сайхныг бүтээх, хүний сайн сайхныг олж харах, бусад олон хүмүүсийн амьдрал дахь гэрэл гэгээ, од сансрын тунгалагийг олж харах ухаанд бие буй төрх, нандин итгэл үнэмшлээрээ үлгэрлэж амьдарсны нь үнэн өөрөө үргэлж гэрэлтдэг. Тиймийн учир шавь залуус, радиогийн үе үеийн сэтгүүлчид багш, хүндэт багш, Чука эгч, манай Чука эгч, манай бор Чука хэмээн туйлаас дотночлон санан дурсах нь үр хүүхдүүд бидэнд урмын, хариуцлагын их өв болон тугшиж байдаг нь бахархалтай, бахтай.</p> <figure class="wp-block-image size-full is-resized"><img loading="lazy" decoding="async" width="271" height="351" src="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/03/Screenshot-2025-03-07-131953.png" alt="" class="wp-image-83651" style="width:503px;height:auto" srcset="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/03/Screenshot-2025-03-07-131953.png 271w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/03/Screenshot-2025-03-07-131953-232x300.png 232w" sizes="auto, (max-width: 271px) 100vw, 271px" /></figure> <p> Оюун санааны нь  хүрдэн долгион гэрэл гэгээнд шүтэлцэн шүтэгдэж, гагцхүү сайн уран бүтээл хийх, хосгүй урын өв болж үлдээх учиртайн сэжим бодол үүтгэлд нь үргэлж цаламдаатай байж, энэ ч учраар, урлал хийгээд сэтгэлийн нь нэхэгдлээр ширээгдэн дархлагдсан мөнхийн бүтээлүүд нь радио[1]гийн алтан сан хөмрөгт зүй ёсоор хадгалагдан, ард түмний соён гэгээрлийн мөнхийн дуулалд өргөл юугаа нэмэн нэмсээр байнам. Үнэн байх, хөдөлмөрч байх чанар гүйцэтгэл ээжийн мөрдлөг, хэлбэрэлтгүй хууль байсаан. Биеэ үл хайрлан, бүтээлийнхээ шимийг үзэх, аарцыг шахах зүтгэлд дэндүү шунан дурлаж амьдарсан билээ. Энэ онцгой чанар, туж зүтгэл нь бүтээгч хүмүүний охь хандлага болж, олон сэтгүүлч, шавь нарт нь хичээн дагах тэмүүлэл шагнасанд эргэлзээн үгүй юм аа. Охинтой бол хүүтэй, хүний хүнийг илүү хайрлах учиртай хэмээх чин философитой агаад үүнийг охиндоо, миний ханьд хатамжлуулаад, ээжийг чингэж мэтгэхээр, сэтгэл бодолд аяндаа хариуцлагын асар чинадшин, хань ижлээ, үр хүүхдээ хайрлан дээдлэх дотоод нөр үүргээ үүрдэг. Өөрөө асар их мэдлэгтэй, гүн тулхтай сэтгүүлч атлаа , монгол ахуйн чимхлүүр юман дээр дутах гээд байдаг юм, хүүдээ харуулаатахъя гээд зориуд уншуулж, зөвлөгөө, үш санал авдаг сан. Энэ нь мэдэхгүй , чадахгүйдээн огт бус, зүгээр л хүндэтгэн дээдлэх, тэр мөрт өөртөөн хүндэтгэл дэслэх, нарийн яривал сэтгэлийг тэмтрэх гэсэн их ухааны нь тэмтрүүл, шинжил байдаг билээ. Тийм нарийн ширхэгтэй, мяндсан ухааны хүн сэн. Эхнэр бид хоёртой уран бүтээлийн яриа өрнүүлж, түүндээ хойрхойсохоороо хачин их хөөрөлдөөнч, гол нь, бүүр нэг жаргасан яриа хөөрөө болгоно. Гадаадад Монголоо сурталчлахад жин толгойлж, хятад хэлнийхээ дайдаар урд гүрэнд томилогдон ажиллахдаа эх орноо таниулан алдаршуулахад нөр зүтгэлээ чинхүү халуунаар зориулсан Соёлын гавьяат зүтгэлтэн. Тормон тэмээг хоёр настай тэмээ гэж бичих үү, ботгоноос дэлэм том гэж бичих үү, ингэвэл ойр буух уу гэх жишээний эрэл дээр эргэцүүлэн боддог, чин санаашрал, гаргалгаагаар бүтээлдээ ханддаг заяамал сэтгүүлч билээ. Оюутнууд хаана байна, юу асуухыг хүсэж байна, тэнд нь би байж байх ёстой хэмээн мэрийж, цахим дээр алдалгүй ажиллаж харилцдаг, сэтгэл зүтгэлээ ширээсэн багш байсныг шавь нар нь гүнээ хүндэтгэн өгүүлдэг. Эхнэрээс минь өмөөрч, миний гэмийг цагаатгах сэжим эрж мэт[1]гэдэг, тэр нь үргэлж зөв онох гаргалгаатай байсны нь хэрээр гэмшлээ хандлан, оюуныхаа сэхээвчинд ханиа нандигнах бодлыг дархлааж өгсөн их бурхан ухаан байжээ. Үр хүүхдэдээ, ер нь алив хэнд ч сэтгэл гаргасан шиг гаргаж, дотоод мөн чанар, баяр баяслыг нь чин дохиоллосон бэлгийг чухам жинхэнээр өгч чадна. Сэтгэл зүрхнийхээ төвөөс, шим мандлын тэнхлэг язгуураас өгдөг болохоор тэр л дээ. Талархаж, халуунаар дурсан ярьж, голт зүрхнийхээ тольтоос хэлээд байгаа хүмүүсийн ээж рүү юүлсэн хүндэтгэлээс энэ бүхэн эрхгүй ойлгогддог. Сэтгэлийг тэмтэрч, сэтгэлийг урлан оёж хүнд зориулахаар л тэгж хүмүүний зүрх сэтгэлд үлддэг нь жам ёс. Эргээд санахад, баярлуулах зүйл их бага байлгасныг бодохоор үнэхээр гонсойдог. Өгсний нь хариуд өгсөн зүйл үгүй мэт санахаар үнэхээр шархирдаг. Энэтхэг нутгаас хурган хүрэм авчирч өгснийг өмсөөд явдгийг нь харахаар сэтгэл дүүрээд л ирдэгсэн. Өмсөж зүүхээр дүүргэх бол, яахав, материаллаг л юм. Сэтгэлийг нь дүүргэж амар жимэр байлгах л үлэмжийн чухал юм шүү гэж хүний хүү яваа, хүргэн явах олон залууст хэлмээр бодогдоно. Хүний хүүхнийг хайрлах ээжид нь мэдээж сайхан. Гэхдээн ээжийг нь хайрлаж хүндэтгэх л ханьд илүү төгөлдөр амьдралын яруусгал байдаг шүү гэж хэрэндээ ахсаад хэлмээр болдог доо. Цас бударч, яргуй хөхөрч, горхи урсан, навч унан ертөнц эргэдгээрээ эргэн, орчлон хорвоо дуугаа дуулсаар л байна. Үр хүүхэд бидэн нь цасанд алхалж, яргуй үзэн, горхи чагнан, навч өлмийлөн танаасаа өвлөсөн бүхнээрээ сайхан амьдарч байна. Тэнгэрээс мишээн, биднийхээ замд сүү өргөн амьдралыг бүтэн бүлээн болгож, цаг нарны тоололд хамтдаан байгаа шүү гэж бодох сэтгэлийнхээ зөн брамидаар эхнэрээ, охиноо, хүүгээ үнсэхдээ таны нандин, хайр жимсэлсэн уруулыг цуг нэг гэж итгэх үнэмшил дандаан байдаг. Ачилж хайрласан мөнхийн сэтгэлийн гэрэлтээн тань ашид оршиг ээ, ээж ээ. Гэрэлтэгч мөнх сэтгэл тань хорвоо дээр таны үлдээсэн, үргэлжилсээр буй суу билиг юм. Та мөнх юм.</p>