Улсын Их хурлын гишүүн Г.Очирбаттай ярилцлаа.

———————————————————————–

-Таны хувьд УИХ-ын гишүүн болохоосоо өмнө хаана, ямар ажил алба эрхэлж байсан талаараа манай уншигчдад танилцуулахгүй юу?

-Юуны өмнө “Өдрийн сонин”-ы уншигчдад энэ өдрийн мэнд хүргэе. Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр УИХ 126 гишүүнтэй болсон. Миний хувьд Ардчилсан намын жагсаалтаар гишүүн болсон. Өмнө нь бизнесийн салбарт ажиллаж байсан. Монголын анхны гэсэн тодотголтой дөр вөн ч үйлдвэрийг байгуулсан.

-Тухайлбал?

-Хамгийн анхны ахуйн хэрэглээний цаасны үйлдвэр, хүүхдийн живх, эмэгтэйчүүдийн ариун цэврийн хэрэглэлийн үйлдвэр, Монголын анхны бүрэн автомат бэлэн гоймонгийн үйлдвэрийг байгуулсан. Ер нь аж үйлдвэрийн салбарт ажилласан 15 жилийн туршлага байна. Энэ ч утгаараа Ардчилсан намаас аж ахуйн нэгж, бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөл болж, аж үйлдвэрийн салбарт дуу хоолой болооч гэж оруулж ирсэн.

-Гишүүн болсноосоо хойш ямар ажлууд дээр төвлөрч ажиллаж байна вэ?

-УИХ-ын гишүүн болсон зарчмын байр суурин дээрээ л зогсож байгаа. Ялангуяа Ардчилсан нам эдийн засаг тэлж байгаагийнхаа хэрээр төсвийг данхайлгаж болохгүй гэсэн байр суурьтай байдаг. Үүнтэй холбоотойгоор өнгөрсөн намрын чуулганаар бид төсвийг алдагдалтай байлгаж болохгүй гэдгийг хэлж байсан. Эхлээд төсвийг дэмжээгүй. Бид ч их эсэргүүцсэн. Харин Ерөнхийлөгч манай улсын төсөв алдагдалгүй байх ёстой гэж, төсөвт хориг тавьсан. Тийм ч болохоор бид анх удаа алдагдалгүй төсөв баталсан. Үүнд нэлээд дуу хоолойгоо өргөж ажилласан гэж бодож байгаа. Төсөв батлах үеэр УИХ-ын Тамгын газар, Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгчийн төсөв данхайсан байна гэдгийг хэлж байсан.

Тухайн үед тооцож үзсэнээр 120 орчим тэрбум төгрөгийг танах бололцоотой байна. Нэгдсэн төсвийг 10-15 хувиар танах боломжтой гэж үзэж байсан. Хоёрдугаарт, эзэмшсэн мэргэжил, амьдралынхаа туршлагын дагуу Аж үйлдвэржилтийн байнгын хороонд орж ажиллаж байна. Мөн Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны гишүүн. Ер нь Их хурлын гишүүд ёс зүйг өөрсдөөсөө эхлэх ёстой. Дээрээс нь УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулагдсан таван ажлын хэсэгт орж ажиллаж байгаа. Ер нь улс эх орны бүтээн байгуулалт, эдийн засагтай холбоотой ажлуудад өөрийн мэдлэг чадвараа зориулж, дуу хоолойгоо өргөж ажиллаж байна.

-Намрын чуулганаар алдагдалгүй төсөв баталсан. Гэвч энэ хаврын байдлаар төсвийн орлого тасарч, тодотгол хийх магадлалтай болчихлоо гэж байна. Үүний учир шалтгааныг та юу гэж харж байна вэ?

-Бүх зүйлийн учир зангилаа төрд л байна. Төр бүхнийг хийдэг, төрийн өмчит компаниараа дамжуулж хөрөнгө оруулалт хийдэг. Төр бүх эрх мэдэл дээр суудаг байдал руу орчихоод байна. Төсөв хэлэлцэх үеэр би Монгол Улс хоёр төсөвтэй болчихсон байна гэдгийг хөндөж байсан. Нэг нь нэгдсэн төсөв, нөгөө нь төрийн өмчит компаниудын төсөв. Бид өнөөдөр төрийн өмчит компаниудын төсөв, төлөвлөгөө, зарлагын мэдээллийг авч чадахгүй, хянаж чадахгүй байна. Нийт эдийн засаг уул уурхай руу хэлбийсэнтэй энэ холбоотой. Үеийн үед эдийн засгаа солонгоруулъя. Уул уурхайгаас орж ирж байгаа санхүүгийн эх үүсвэр, мөнгөө зөв зүйлд хийгээд цаашаа явах ёстой гэдгийг хэлцгээдэг байсан. Ялангуяа Монгол Улс инфляциа буулгахын тулд дотоодын үйлдвэрлэгч нараа дэмжих ёстой. Ингэж чадах юм бол нэг ч гэсэн бараа бүтээгдэхүүнд нэмүү өртөг шингэнэ. Ингээд гадны зах зээлд ч гаргах боломжтой. Би өчигдөр (уржигдар) чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр хэлсэн. Ерөнхийлөгчийн санаачилгаар хэрэгжиж байгаа “Хүнсний хувьсгал” гээд том хөтөлбөр байна. Энэ бол инфляцид хамгийн их өртдөг бараа бүтээгдэхүүнүүдийг онилсон. Нийт 3260 орчим аж ахуйн нэгж зээл авч, 1.2 их наяд төгрөгийн зээл гарсан. Дээрээс нь татаасанд нь 150-200 тэрбум төгрөг өгдөг гэхээр нийтдээ 2 орчим их наядын асуудал яригдаж байгаа юм. Гэвч үүний үр дүн хаана байна. “Цагаан алт” гээд бас нэг хөтөлбөр байгаа. Төр ингээд дэмжээд байдаг. Зээл авч байгаа аж ахуйн нэгжүүд нь өртгөө бууруулж байгаа гэж ойлгодог, хардаг. Гэтэл амьдрал дээр эсрэгээрээ байна. Хэдхэн хоногийн өмнө Монголбанк бодлогын хүүгээ 2 хувиар нэмчихлээ. Ингэхээр арилжааны банкууд болон санхүүгийн системд оролцогч талуудад хүндрэл учирдаг. Тэгээд зээлийн хүүгээ өсгөдөг. Өнөөдөр апликэйшний зээл, банк бусын хүү нэмэгдчихлээ. Арилжааны банкууд хурлаа хийгээд эхэлсэн байна. Хүү өсөхөөр дарамт нь иргэдэд л ирдэг.

-Ам.долларын ханшийн өсөлтийг бууруулах, барихын тулд валютын нөөцөөсөө хэт их хэмжээгээр гаргасан гэж байна. Энэ талаар танд мэдээлэл байна уу. Ер нь ингэх нь хэр зөв юм бэ?

-Бид өнөөдөр экспортод гаргаж байгаа бараа бүтээгдэхүүнийхээ биет хэмжээ, үнийн дүнг л тооцох ёстой. Нүүрс биет хэмжээгээрээ хэвийн гарч байгаа гээд байдаг. Гэтэл төсөв батлах үед 120 ам.доллар гэж ярьж байсан. Өнөөдөр 70 ам.доллар руу орчихлоо. Эндээс юу харагдаж байна гэхээр дэлхийн эдийн засагт томоор оролцож байгаа оролцогчид, тэдгээрийн техник технологийн дэвшил, тэндээс гарч байгаа шийдвэр ямар байна гэдэг дээр дүн шинжилгээ хийгээд өөрсдөө шийдвэрээ гаргаад явах ёстой. Гэвч өнөөгийн хамтарсан засаг бас ч гэж тун дажгүй ажиллаж байна. Сүүлийн 10 гаруй жил гацсан төмөр замын асуудлыг шийдэж чадлаа. Гашуунсухайт-Ганц модыг төмөр замаар холбочихоор бараа эргэлтийг 26-30 сая тонноор нэмэгдүүлнэ. Ингэх юм бол улсын эдийн засагт шууд нөлөөллөө үзүүлнэ. Бусад боомтуудаа ч бид дэлхийн нэгдсэн логистикийн сүлжээнд холбох ёстой. Нөгөө талдаа уул уурхайгаас олж байгаа мөнгөөрөө хөдөө аж ахуй, аялал жуулчлал, аж үйлдвэр гэсэн салбаруудаа дэмжих ёстой. Гэхдээ түрүүн хэлсэн шиг дэмжиж байгаа нь энэ гээд зүгээр мөнгө өгөөд байж болохгүй. Үр дүнг нь хэмжих хэрэгтэй. Зээл, татаас авч байгаа аж ахуйн нэгжүүдээ хариуцлагажуулах ёстой. Ингэхгүй бол зүгээр мөнгө тараачихдаг. Нөгөөдүүл нь сургаар үнээ нэмээд байж болохгүй. Тэд үнэ нэмэх, инфляци хөөрөгдөхгүй байх үүрэгтэй. Манай Үндэсний аудитын газар сайн ажиллаж байгаа. УИХ-д өгөх зөвлөмжүүдээ сайн гаргадаг. Харамсалтай нь түүнийг нь авч хэрэгжүүлдэггүй, ажил болгодоггүй. Зүгээр л нэг сонссон болоод өнгөрдөг. Цаашид ийм байж болохгүй.

-Та Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны гишүүн. Харин сүүлийн үед УИХ-ын гишүүдийн ёс зүйн асуудлыг нийгэм хөндөж, ихээр шүүмжилж байна. Үүн дээр та юу хэлэх вэ?

-Залуу гишүүн Ёс зүй, дэгийн байнгын хороонд ордоггүй юм байна лээ. Гэвч би өөрөө хүсэлт өгч байж орсон. Яагаад гэхээр Их хурлын гишүүд өөрсдөө ёс зүйтэй байх ёстой. Манлайлал үзүүлж, тэндээс нь иргэд, аж ахуйн нэгжүүд үлгэр жишээ авдаг байх ёстой гэж ойлгодог. Ер нь гишүүний ёс зүйтэй холбоотой асуудал дээр хуулийн хүрээнд гуравхан л гарц байдаг юм билээ. Нэгдүгээрт, сануулна. Хоёрдугаарт, уучлал гуйлгана. Гуравдугаарт, цалингийн 20 хувийг 6 хүртэлх сараар хасна гэсэн л зохицуулалттай. М.Нарантуяа-Нара гишүүн дээр сануулга явсан. Тиймээс магадгүй дараагийн арга хэмжээ болох цалингийн хувь энэ тэр орж ирэх байх. Харин Ц.Мөнхтуяа гишүүний байр суурийг харж байгаа. Гишүүн болохоосоо өмнө тэр байрны асуудалд орооцолдсон. Гэвч байрны ордерыг нь шилжүүлээд өгчихсөн юм байна лээ. Тийм болохоор энэ асуудлыг улс төрийн зорилгоор сэвээд байна уу гэж хувь гишүүний зүгээс хараад байгаа. Ц.Мөнхтуяа гишүүн багш нарынхаа дуу хоолой болж, одоо байгаа болон өмнө нь байсан сайд нар руу бичиг явуулж, асуудлуудыг нь хөнддөг юм билээ. Тийм болохоор үүнтэй холбоотой улс төрийн зүйл байж магадгүй гэж харж байгаа юм. Одоогоор байнгын хороон дээр Ц.Мөнхтуяа г ишүүнтэй холбоотой асуудал яригдаагүй.

-Даваагийн Цогтбаатар гишүүний асуудлыг юу гэж харж байна вэ?

-Даваагийн Цогтбаатар гишүүний хувьд хэлэхэд, дахиад л улс төрийн онилгоо явж байна уу гэж харж байгаа. Яагаад гэхээр Даваагийн Цогтбаатар гишүүний хувьд сонгуульд оролцохдоо хууль дүрмийн дагуу бүх бичиг баримтаа бүрдүүлээд өгсөн. Асуудалгүй гээд сонгуульд оролцуулсан. Ялаад гишүүн болсон. Ер нь гишүүн болохоос өмнөх асуудлыг авч ирээд цоллоод байж болохгүй. Ийм байдлаар хэнийг ч яланд унагаах магадлалтай. Энэ талаар Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны дарга хэлэхдээ хуулийн хайчинд орсон гэсэн байна лээ.

-Танай байнгын хороогоор Х.Баттулга гишүүний цалинг хасах асуудал яригдсан юм уу?

-Яг одоогоор байнгын хороо хуралдаагүй байна. С.Лүндэг болон Х.Баттулга гишүүдтэй холбоотой асуудал өмнө нь орж ирсэн. Харин С.Лүндэг гишүүний хувьд чөлөө аваад, эрүүл мэндийн шалтгаантай байгаа юм билээ. Хуулийн хүрээнд авч үзвэл ажлын тав хоногтой дүйцэхүйц хугацаанд буюу 40 цагаас дээш хоцорсон гэж байдаг. Тиймээс Х.Баттулга гишүүний хувьд энэ цагтаа хүрчихсэн. Тэгэхээр хуулийн хүрээнд л арга хэмжээ авах байх. Өөр арга байхгүй.

Эх сурвалж: “Өдрийн сонин”

Т.Дарханхөвсгөл