Монголд хамгийн анх өндөрт татсан утсан дээгүүр алхсан хүн бол циркчин, экстрим жүжчигчин Мижиддоржийн Мягмарсайхан. Швейцар улсын циркчин, Дэлхийн 25 дээд амжилт эзэмшигч Фрэдди Ноктой хамт 2005 оноос хойш агаарт утсан дээр явж байгаа түүнийг Time.mn урилаа. 2019 онд Улаанцутгалан дээр, 2010 онд Чулуутын хавцал дээгүүр татсан утсан дээр явсан, “Тэнгэрт алхагч” гэдгээр нь монголчууд түүнийг андахгүй. М.Мягмарсайхан одоо Сүхбаатарын талбай дээгүүр утас татан алхах гэж байна.
Дэлхийн циркийн өдрийг тохиолдуулан, Монголын циркийн урлагийн байгууллагуудын нэгдсэн хороо 4-р сард Сүхбаатарын талбай дээр “Монголын циркийн 7 хоног” үйл ажиллагаа зохион байгуулах юм. Түүнд М.Мягмарсайхан оролцоно.

-Сүхбаатарын талбай дээгүүр өндөрт татсан утсан дээр явна гэхээр аль барилгын хооронд утас татах юм бэ?

-Сүхбаатарын талбай дээр 2 кран аваачиж, хооронд нь 70 м өндөрт, 185 метр урт утас татна. Улсын баяр наадмаар 2 краны хооронд явсан даа. Түүн шиг л татах юм. Сүхбаатарын талбай дээгүүр хөндлөн, 2 барилгын хооронд утас татна гэвэл барилгын зөвшөөрөл авахаас эхлээд хэцүү. Бүүр урт олс татах болно. Тэр хэмжээгээр санхүү их шаардагдана.

-“Централ тауэр” эсвэл “Сити тауэр” болон “Хангарди” ордны хооронд утас татвал яах бол?

-Хамгийн багадаа 350-400 м урт тросс хэрэгтэй болно. Тэр их хүнд троссыг татаж тогтоох техник хэрэгтэй. Асар хүчтэй, том мотор хэрэгтэй болно. Тийм боломж надад байхгүй.

-Алхах өдрийнхөө цаг агаарыг харав уу? Манай улс салхи ихтэй. Ялангуяа хаврын салхи яггүй шүү дээ. Төмөр утас савлахаас эхлээд асуудал үүснэ дээ.

-Салхи ер нь нэг их нөлөөлөхгүй. Би энэ үзүүлбэрийг гадаа маш олон жил үзүүлсэн. Бэлтгэл хангалттай хийсэн. Үнэхээр маш хүчтэй, байгалийн гамшигт үзэгдлийн хэмжээний шуурга болбол хэцүү л дээ. Өдөр тутмын байдаг л салхи бол зүгээр.

-10-15 м/с салхи гайгүй юу?

-Гайгүй ээ.

-Утас савлаад байвал эвгүй биз дээ?

-Явж байхад олс савладаг. Тэр бол байдаг л зүйл. Огт савлахгүйгээр татна гэж байхгүй. Ер нь газар шиг хатуу болгоё гэвэл 10 метр утсыг л тэгж чангалах боломжтой. Түүнээс урт, ялангуяа 100-гаас дээш метр урт утас бол савлана. Түүнээс 2 тийш нь хоорондоо 10, 10 метрийн зайтай хөндлөн утас хажуу тийш татаж, савлагааг нь багасгадаг. Хажуу тийш татдаг утаснууд савлагаа багасгахын зэрэгцээ ослын зориулалттай. Ямар нэг осол гарлаа гэхэд барьж яваа саваагаа хаяад, хамгийн ойрхон байгаа олс руу авирч очоод, түүгээр дамжин буух зориулалттай. Бид чинь ямар ч хамгаалалтгүй явдаг болохоор гэнэтийн нөхцөлд буух ганц арга нь тэр.

-Өндөрт утсан дээр явагчид гартаа урт саваа барьж явдаг. Түүгээ ослын үед  ашиглах боломжтой юу?

-Тэр бол тэнцвэрийн гол чухал зэвсэг. Бидний амиа хамгаалдаг, тэнцвэрээ олдог гол зүйл. Түүнийг ослын үед ашиглах боломжгүй. Ослын үед тэрийг шууд доош хаяад, утаснаасаа гар, хөлөөрөө зүүгдэх ёстой. Тэгээд хамгийн ойрхон байгаа хөндлөн утас руу авирч очоод, бууна.

Тийм учраас утсан дээр циркчин явж байхад, доор нь ганц ч хүн байх ёсгүй. Төмрөө хаяахад цохиулах эрсдэлтэй. Ер нь тийм осол гарахгүй л дээ. Гэхдээ муугаар бодоход, эрсдэлээ тооцож, үзэгчдийн аюулгүй байдлыг хангах ёстой.

-Барьж явдаг саваа их урт байдаг. Урт байх тусмаа хэрэгтэй юм уу. Богино байвал арай амар юм шиг санагдах юм. Урт болох тусмаа гулжганаад, эвгүй биш үү?

-Савааны урт, богино нь алхах зайнаас хамаардаг. Уг нь урт байх тусмаа сайн. Хол явах тусмаа уртыг барьж явдаг. Манай хамтрагч Фрэдди Нок “Гиннес”-ийн 25 амжилтыг эзэмшдэг. Одоо байхгүй, нас барсан л даа. Тэр уулан дээр татсан утсан дээр явахдаа 15-16 метр урт саваа барьж явдаг байсан. Минийх 8 метр урт. Фрэдди Нокийн савааны талтай л тэнцэнэ.  

-Чи Алтайн Таванбогд дээр алхах хүслээ хэзээ биелүүлэх вэ?

-Уг нь маш их хүсдэг. Гэхдээ тийм боломж алга байна л даа. Алтайн Таванбогдын  аль уулаас аль уулын хооронд хэр урт утас яаж татах билээ. Нүсэр ажил болно. Гэхдээ хөрөнгө мөнгө нь байвал утас татна. Алтайн Таванбогдын тэнгэрт алхах хүслээ орхиогүй. Биелүүлнэ.  

-Хөрөнгө мөнгө гэхээр хэр зардал гарах бол? Улаанцутгалан дээгүүр алхахад 10 гаруй сая төгрөг зарцуулсан шүү дээ.

-Анх Улаанцутгалан дээр 28 м өндөрт, 57 м урт утсан дээр алхсан. Усны хаялга, хавцлын хэмжээнээс шалтгаалаад, богино олс татсан. 10 гаруй хүн ажиллуулахад болж байсан. Тийм болохоор 10 гаруй сая төгрөгт багтсан.

Чулуутын хавцалд 50 метр өндөрт 150 метр урт утас татсан. Тэр хүнд, урт троссыг 2 талаас нь хүмүүс татаж, хавцал дамнуулан, нөгөө талд нь гаргахад асар олон хүн, их хүч хэрэгтэй болсон. Тийшээ 40 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэй явсан. Тэр олон хүний хоол унд, замын зардал, ажлын хөлс гээд бас л их мөнгө гарсан л даа.

-Тэгэхээр Алтайн Таванбогдын 2 уулын хооронд утас татахад, нисдэг тэрэг хэрэгтэй болох нь ээ?

-За бараг л тэгж таарна. Надад Фреддигийн уулын хооронд утас татаж буй бичлэг бий.  

-Чиний экстрим үзүүлбэр дунд төмөр бөмбөрцөг дотор мотоциклтой давхидаг “Үхлийн бөмбөрцөг” гэж үзүүлбэр бий.  

-Тэр бол залуудаа хийж байсан үзүүлбэр. Хийгээгүй олон жил болж байна. 4.9 м диаметртэй бөмбөрцөг дотор мотоциклтой 6 хүн ордог. Тэр үзүүлбэрээр “Гиннес”-ийн амжилт тогтоох гэж үзсэн ч яг тэр үед шаардлага хангаагүй. Гэхдээ яах вэ, Германы RTR телевизийн шоу нэвтрүүлэгт орж, үзэгчдийг босгон, хайр хүндэтгэлийг нь хүлээсэн үзүүлбэр болсон. Энэ үзүүлбэрийг бодитоор үзье гэвэл “Дэлхийн цирк Монголд 2025” тоглолтыг үзэх хэрэгтэй. Энэ хаврын тоглолтод яг тэр үзүүлбэр ирж байгаа.

-Чи эх орондоо тэр үзүүлбэрээ үзүүлэх боломж байна уу?

-Түүнд бас л асар их хөрөнгө санхүү шаардлагатай. 1 бөмбөрцөг хийхэд 40-50 сая төгрөг болно. Мотоциклийн үнэ ямар билээ. 4-6 мотоцикл хэрэгтэй. Тэрийг циркийн зориулалтаар засаж янзална. Эвдэрвэл сэлбэг гээд явж өгнө л дөө. 120-150 сая төгрөгийн өртгөөр босох үзүүлбэр. Циркийн 1 жүжигчин ийм мөнгө гаргаад, 1 үзүүлбэр үзүүлнэ гэхэд хэцүү.

–Хэрвээ ивээн тэтгэгч олдвол тэр үзүүлбэрийг үзүүлэх боломжтой юу?

-Мэдээж.

-Энэ үзүүлбэрт уралдааны мотоцикл унадаг уу?

-Уралдааны мотоцикл унадаг. Уралдааны мотоциклийн дугуй арзгар байдаг. Тэрийг нь мөлийлгөчихдөг юм. Тэгэхгүй бол арзгар дугуй төмөр бөмбөрцөг чичиргээд байдаг. Дугуйных нь резин маш сайн байх ёстой.

-“Үхлийн цагариг” бас л яггүй. Тийм өндөрт дугуйн дээр гүйж байгаад унавал яана. 4-5 давхар барилга гэсэн үг шүү дээ.

-Эргэлдэж байгаа 2 дугуйны 1 дотор нь 1 хүн, нөгөөгийнх нь гадна 1 хүн гүйдэг. Тэр 2 дугуй эргэхдээ 12 метр өндөр болдог.

-Энэ үзүүлбэрийг хийсэн анхны монгол хүн нь гэж бодохоор сайхан уу?

-Тэр үзүүлбэрийг хийхэд бас их гоё. Монгол хүн өмнө нь энэ үзүүлбэрийг огт хийж байгаагүй.

-Өндөрт алхаж байгаад унавал утаснаасаа барьж авах магадлал хэдэн хувь байдаг юм бэ?

-99%.

-Тийм өндөр үү?

-Тийм. Бид алхам бүрээ маш сайн цэгнэдэг. Ганц ч алхмыг буруу гишгэх эрхгүй. Тийм болохоор би “Амьдрал бол тэнцвэр” гэж хэлэх дуртай. Алхам бүр маань амь настай маань холбоотой учраас нягт, нямбай хийх ёстой.

Үнэхээр салхи шуурга, ямар нэг зүйлээс хамаараад, унах болбол гялс доош суугаад, 2 тахимандаа утсаа оруулж хавчаад, 2 гараараа сайн барина. Ганц гараараа баривал миний биеийн массаар утас доош татагдаад, буцаад дээш шиддэг. Нум шиг харвадаг юм. Тэгэхэд гар тавигддаг.

Тийм болохоор заавал хөлөөрөө олсыг ороож, гараараа барьдаг. Хүний гараас илүү хөл бяртай шүү дээ.

-Тийм гэж үү? Бид чинь хөлөөрөө өндрөөс зуурч үзээгүй болохоор гартаа л итгэдэг шүү дээ.

-Олсыг хөлөөрөө хавчиж чадсан тохиолдолд хүн амиа тулсан цагт хэзээ ч тавихгүй.

-1%-ийн магадлал амьдралд тохиолдоод, унасан, амиа алдсан циркчид бий шүү дээ.

-Байгаа. Миний мэдэхийн Карл Валленда гэж настай хүн байсан. Миний бодлоор тэр хүн амьдралаа өндөрт татсан утсан дээр дуусгая гэж бодсон байх. Би тэр хүний бичлэгийг хааяа хардаг юм. Яалт ч үгүй л тийм өндөр настай хүн утсан дээр явна гэдэг үнэхээр боломжгүй зүйл л дээ. Тэгэхэд тэр хүн өндөрт татсан утсан дээр явж байгаад, амьдралаа төгсгөсөн.

Түүний үзүүлбэрийг үр хүүхэд нь үргэлжлүүлж, Дэлхийд маш алдартай гэр бүл болсон. Карл Велленда гэр бүлийнхээ нэр хүндийг өсгөхийн тулд амиа золиосолсон ч байж магадгүй. Хүү Ник Валлендань одоо 60 нас дөхөж яваа. Тэр бол Ниагара хүрхрээ, Их хавцал гээд том том газарт бүгдэд нь утас татаж алхсан хүн. Галт уулан дээр явсан. Идэвхтэй галт уулан дээр шүү. Түүний 1 удаагийн үзүүлбэрт 4-5 сая ам.долларын зардал гардаг. Асар их техник, мөнгө, хүчээр зодож байж тэр үзүүлбэрийг хийж байгаа юм л даа.

-Тэд тэр их мөнгийг хаанаас олоод байна?

-Ивээн тэтгэгч компаниуд, дэмждэг хүн бүрээс босгож байгаа л даа.

-Сүхбаатарын талбай дээрх чиний үзүүлбэр яг хэдэнд вэ?

-4-р сарын 18-нд. Цаг одоогоор товлоогүй байна. Хэрэгслээ бэлтгээд, Сүхбаатарын талбай дээр өнжих байх. Бэлтгэхэд л наанадаж 4 цаг болно. “Монголын циркийн 7 хоног”-ийг ирж үзээрэй. Циркийн талаар эерэг зөв мэдээлэл авч, 7 хоногийг сайхан өнгөрүүлээрэй.

-Агаарт утас татдаг хүмүүсээ тусгайлан бэлтгэдэг үү. Дуртай, бяртай нь тусалж болдог уу?

-Циркийнхэн байхгүй бол болохгүй л дээ. Утас хариуцаж байгаа хүн огцом хөдлөхөд, утсан дээр явж байгаа хүнд аюултай гэдгийг тэд мэддэг. Өөр хүн зогсоочихвол өөр тийшээ харж, хүнтэй юм ярьж байгаад, олсоо харахаа мартчхаж мэднэ. Их хариуцлагатай. 1 утас сулрахад, бүх утас савлана. Тэгэхээр намайг 1 захаас нөгөө зах хүртэл явахад, ерөөсөө бүх хүн яг нэг байрандаа амьсгаа дараад байж байх ёстой. Анхаарлаа сарниулж болохгүй.

-Дурын тросс аваад татаж болдог юм уу. Зориулалтынх байдаг юм уу?

-Дотроо олстой, 16-гийн тросс хэрэглэдэг. Тосгүй, цагаан тросс байх ёстой. Тостой троссон дээр явбал халтирна.

-Тэр өдөр цас, бороо орвол яах вэ. Үзүүлбэрээ хойшлуулах уу?

-Цас, бороо орсон ч утсан дээр явж болно л доо. Швейцарт Фрэддитэйгээ цуг утсан дээр алхаж байтал бороо орлоо. “Хоёулаа одоо яах вэ. Жаахан халтиргаатай боллоо” гэж ярилцаад, чийшгээ тайлж, оймстойгоо явсан. Оймс норсон ч халтирахгүй, зууралддаг. Чийшиг арьс учраас норвол гөлийж, халтирна.

–Троссон дээр оймстой алхахаар хөл өвдөнө биз дээ?

-Өвдөнө л дөө. Нарийхан төмөр дээр алхаж байгаа болохоор хөлийн ул өвддөг. Байнга явсаар байгаад, бидний хөлийн ул эвэршчихдэг юм.

-Цэврүүтэх үү?

-Цэврүүтэлгүй яах вэ. Цэврүү хагарч, хорсоно. Арьс хууларна. Их юм болно оо.

-1 удаа өндрөөс унасан. Юунаас болоод унасан юм бэ. Ямар алдаа гаргав?

-Би өөрийнхөө маш том алдаанаас болж унасан. Швейцарт хийсэн нэг тоглолтын үеэр харанхуйд ганц цагаан гэрэлд дээс бариад утсан дээр явсан юм. Нэг талаас нөгөө тал хүртэл гүйж очоод, тэндээ бүжиглэнэ. Үргэлжлүүлээд дээс тоглодог үзүүлбэр л дээ.  

-Тэр өндөрт, утсан дээр дээс тоглодог юм уу?

-Тийм. Бүжиглэж байхдаа унасан. Хүний цээж дандаа урагш хагас бөхийж байх ёстой юм. Би цээжээ хэт хойно байлгасан байна лээ. Хойшоо гишгэтэл хөл халтирсан. Миний хамгийн том алдаа бол нэг гараараа утаснаасаа бариад, нөгөө гарт байсан олсоо тавиагүй. Тэр олсоор дээс тоглох байсан л даа. Уг нь олсоо хаяад, 2 гараараа утаснаас барих ёстой байсан юм.

Тэгтэл миний бие савагдаад, хөлнөөс утас мултарсан. Миний савласан бие асар хүчтэй савалтыг дийлэлгүй, утаснаас барьсан ганц гараа өөрийн эрхгүй тавьсан. 9 метр өндрөөс унасан л даа.

-3 давхар барилга дээрээс гэсэн үг шүү дээ.

-Азтай. Дотуур цус алдаагүй. Ямар ч гэмтэл аваагүй. Би багадаа агаарын үзүүлбэр хийдэг байсан юм. Тэр үзүүлбэрт агаараас тор луу унадаг. Унахдаа нуруугаараа унах ёстой байдаг. Тэр үед олж авсан дадлаараа унаж байхдаа газар ойртмогц биеэ мушгин, дээшээ харж, нуруугаараа унаад, ухаан алдсан. Эмнэлэгт сэрсэн. Дотуур цус алдаж уу гэж 24 цаг шалгаад, эмнэлгээс гаргасан.

-Яагаа ч үгүй гэж үү?

-Өсгийгөөрөө савж унасан болохоор хөлийн 2 өсгий гишгэхэд хэцүү байсан. 7 хоног хөндүүрлээд, зүгээр болсон л доо. Өөр гэмтэл аваагүй.

-Унаж байхдаа газар хэр ойртож байгааг харж, биеэ эргүүлдэг хэрэг үү?

-Мэргэжлийн чадвар л даа. Агаарын гимнастик хийж байхад, биднийг ямар ч нөхцөлд тор луугаа нууруугаа харуулж, уналтаа тооцож сургасан. Тор ойртмогц нуруугаараа эргэж унах ёстой.

-Спортын гимнастикаар хичээллэсний хэрэг бас гарч байна уу?

-Тэгэлгүй яах вэ. Миний үндсэн суурь спортын гимнастик шүү дээ.

-Ийм үзүүлбэр үзүүлэхээр явахад хүүхдүүд чинь аавдаа юу гэж хэлдэг вэ?

-Манай хүүхдүүд тоодоггүй шүү дээ.

-Ажлаа хийж байна гэж боддог гэж үү?

-Тийм. Магадгүй надад итгэдэг байх л даа. “За, аав угаасаа чадах юм чинь” гэдэг байлгүй.

-Солонгоо юу гэж хэлж байна?

-Амжилт хүсдэг.  

-Энэ мэргэжлээ хүүхдүүддээ өвлүүлэх үү?

-Үгүй, үгүй. Хүүхдүүдийн хүсэл сонирхол л мэднэ дээ. Анзаараад байхад манай хүүхдүүдээс цирк сонирхож байгаа хүүхэд харагддаггүй. Тиймээс би циркчин болгоё гэдэггүй юм. Өөрсдөө юунд дуртай юм, тэрүүгээрээ яваг. Би хүчээр циркчин болгохгүй.

2-рт, циркчин хүүхдүүдийн ирээдүй маш хэцүү л дээ. Манай улс хэрвээ цирктэй болбол өөр л дөө. Монгол Улс циркийн зориулалтын байртай байх ёстой. Бусад улс циркийн зориулалтын байртай байдаг. Циркчид тэндээ байнга бэлтгэлээ хийдэг, хүүхдээ сургадаг, тоглолтоо хийдэг. Манайх ямар ч циркгүй болчихсон. Хаана бэлтгэл, сургалт, тоглолт хийх билээ дээ.

Одоо бол циркчид хэсэг хэсгээрээ нийлээд, хөдөө тоглолтоор явдаг. Хааяа гадаадын цирк авчирдаг боллоо. Энэ бол бас том алхам. Монгол циркчид өөрсдийнхөө хөтөлбөрийг бас тоглодог болсон. “Даймонд”, “Браво” цирк дан монгол жүжигчдийн тоглолт хийсэн. Монголчууд их чадварлаг л даа. Эндээ л циркгүй, байргүй болохоос биш, гадаадад бол их нэр хүндтэй. Хаана ч очсон Монголын жүжигчид гээд хүндэтгэлтэй хүлээж авдаг.

-Гадаадын тэмцээнээс медальгүй ирнэ гэж байдаггүй юм билээ.

-Тийм. Сүүлийн жилүүдэд акробатын төрөл манайд асар сайн хөгжлөө. Гадаадын тэмцээнээс заавал алт, мөнгө, хүрэл медальтай ирдэг.

2007-2009 онд БНСУ-ын Сөүл хотод “Hi Seoul” гэж үйл ажиллагаа болсон юм. Яг тэр 3 жилд өндөрт утсан дээр явагчдын Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн зохион байгуулсан юм. Хан мөрний 2 эргийг 1 км урт троссоор холбоод, хэн нь хамгийн богино хугацаанд тэр замыг туулах вэ гэж өрсөлдсөн. Тэр тэмцээний 2009 оныход би оролцоод, 4-р байр эзэлсэн. Харамсалтай нь тухайн үед туршлага багатай байлаа. Ядахад миний урд явсан хүмүүс асар удаан явсан болохоор би өөрийгөө хангалттай хурдан явлаа гэж бодсон. Тэгсэн чинь миний араас хурдан явдаг хүн зөндөө гарч ирсэн. Хэрвээ тэдний дараа явсан бол магадгүй тэднийг хараад, илүү хурдан явах байсан байх. Өөрийгөө дайчлах байсан байх. Гоё тэмцээн болсон л доо.

-Дахиад тэр тэмцээндээ орох уу?

-Хэрвээ болбол оролцоно. Тэр тэмцээн дахиж болоогүй л дээ.

-Өөр улсад тэмцээн болдоггүй юм уу?

-Хятадад ганц нэг тийм тэмцээн болдог. Тэр нь одоо болж байгаа юм уу, мэдэхгүй байна. Түрүү жил хийж магадгүй гэж байсан чинь чимээгүй болчихсон.

-Чиний энэ экстрим үзүүлбэрүүдийг сурах гээд хүүхэд ирвэл яах вэ?

-Эцэг, эхтэй нь уулзана. Эцэг, эх нь зөвшөөрвөл би зааж өгнө. Энэ үзүүлбэр ганцхан надаар дуусаж болохгүй шүү дээ.

-Тийм шүү. Эдгээр үзүүлбэрийг сурсан, хийдэг мэргэжлийн циркчин Монголд  байгаа юм чинь өвлүүлээд үлдээх хэрэгтэй байна л даа.

-Тийм ээ. Миний үзүүлдэг үзүүлбэрүүдийг өөр монгол хүн хийдэг болчихвол сайхан.

-Арена нэртэй баахан цогцолбор барьж байна. Эд циркийн үзүүлбэрт хэр тохирдог юм бол?

-“Аса-Арена”-гийн үндсэн суурь нь цирк учраас тохиромжтой. Бусад аренагийн тааз намхан. Циркийн том үзүүлбэр багтахгүй.

-Одоо та нар хаана бэлтгэл хийж байна вэ?

-Манай циркчдийн бэлтгэл хийдэг ганц заал бий. Золбаяр гэж циркчин залуу өөрөө өөрийнхөө хөрөнгөөр Чингэлтэйд заал босгосон юм. Манай циркчдийн амин зуулгыг залгуулж байгаа ганц заал. Циркийн сургууль тэнд л бэлтгэл хийж байна.

Уг нь өөрсдийн гэсэн цирктэй болоод, тэндээ хүүхдүүдээ сургамаар байна л даа. 7 хоног бүр шинэ тоглолт хийдэг бол сайхан л байна. Монголын циркчдийн нэгдсэн хорооны шийдвэрээр 4-р сарын 15-22-нд “Монголын циркчдийн 7 хоног” зохион байгуулахаар боллоо. Сүхбаатарын талбай дээр өдөр бүр циркийн өөр өөр үзүүлбэр үзүүлнэ. Тэрний 1 өдөрт оролцох боломжтой юу гэж надаас асуусан. Мэдээж би циркийнхээ энэ сайхан үйл ажиллагаанд оролцолгүй яах вэ.

-Хэзээ утсан дээгүүр унадаг дугтуйтай, мотоциклтэй явах вэ?

-Санхүү л мэднэ дээ.

-Утсан дээр унадаг дугтуйтай, мотоциклтэй яваад үзчихсэн үү?

-Үзчихсэн.

-Унадаг дугуй, мотоцикл өөр байх ёстой юу?

-Троссондоо дугуйны тусгай хаймар авч, углана. Дан дугуй троссон дээгүүр явахгүй шүү дээ. Яг тэр үзүүлбэрт зориулж, нэг мотоцикл бэлдэж тавина гэсэн үг. Түүнийгээ өөр газарт, гадаа унах ямар ч боломжгүй. Троссон дээгүүр явахад хэзээд бэлэн байдалд байлгана гэсэн үг.

–Байнга ашигладаггүй, үнэтэй хөрөнгө бий болох нь ээ?

-Аймгуудын ой, наадам гээд хаана ч тиймэрхүү үзүүлбэр үзүүлэх боломжтой. Манайд зах зээл бага байна л даа. Европт бол зөндөө улс байна. Швейцарт амьдарч байхад, урагшаа Итали, хойшоо Герман, хажуу тийшээ Франц явчихна. Австри луу Германаар дамжаад орчихно. 1000 км-ийн радиуст улс, тосгон зөндөө. Тэр нь маш олон үзэгчтэй. Манайд тийм үзэгч байхгүй. Хэт их мөнгө гаргаад, ганц үзүүлбэр үзүүлнэ гэхээр хэцүү л байна.

-Сүхбаатарын талбай, Чулуутын хавцал гээд гадаа, байгаль дээр циркийн үзүүлбэр үзүүлэхээр орлого олохгүй байна шүү дээ. 1 ч хүн мөнгө төлөхгүй байна.

-Харин тэгээд байгаль дээр 2 удаа үзүүлбэр үзүүлээд л зогссон шүү дээ. Гол нь би Монголдоо шинэлэг юм хийе гэсэн юм. Найз нөхөд ч тусалсан. Дараа нь үүнийг сонирхсон хүн сураад, мундаг үзүүлбэр хийнэ биз. Эхлэлийг нь би тавьчихъя. Хүмүүст сонирхолтой байх болов уу гэж хийсэн юм.

-Яах аргагүй л циркт дуртай хүний л ажил.

-Харин тийм ээ.

-Одоо талбай дээр үзүүлбэр үзүүлэхдээ мөнгө цуглуулах хэрэгтэй шүү дээ. Дансаа тавьж, мөнгөний сав байрлуулах хэрэгтэй. Тасалбар гаргахгүй юм уу?

-Гадаа тоглох болохоор тасалбар гаргах боломжгүй л дээ. Мөнгөний хорго тавьж болно. Циркчдийн хөдөлмөрийг үнэлээд, хүмүүс мөнгө хийж болно. Тэрнээс үнэ тогтоох боломжгүй.

–Монголчууд хандив цуглуулж, Бөхийн өргөө барьсан туршлагатай. Ард түмнийхээ дэмжлэгээр цирктэй болох боломж алга уу?

-Монгол бөх бол манай үндэсний өв соёл. Монгол хүн бүр бөхдөө хайртай. Циркийг бөхийн хэмжээнд аваачиж үзэхэд хэцүү л дээ. Цирк бол гэр бүлээрээ үзэхэд сайхан урлаг.

-Х.Нямбаатар дарга газар үнэгүй өгөөд, ард түмний хандиваар циркээ барьчихвал зүгээр л юм даа.

-Дөлгөөн нуур гэл үү хаана гэв ээ, газар өгөх гэж байгаа тухай сошиалаар харсан. Үнэн, худлыг нь мэдэхгүй. Хэн ч, юу ч гэж бичиж мэднэ л дээ. Хэрвээ үнэхээр газар өгвөл сайхан л байна. Заавал хотын төвд гэхгүй л дээ. Хаана ч гоё цирк барьж болно. Газартай болчихвол барилга барьж болох байлгүй дээ. Яг үнэндээ газар ч үгүй байна.