<ul class="wp-block-list"> <li>Тархины альфа, бета долгионыг идэвхжүүлснээр хүний анхаарал төвлөрөл илүү сайн болдог. Альфа долгион 8-12 герц, бета долгион 12-30 герц байдаг. Альфа долгионыг тайван гоё дуу сонсож, бета долгионыг цоглог дуу сонсож идэвхжүүлнэ.</li> </ul> <p><em>Хэдийгээр хүн төрөлхтөн өндөр хөгжиж буй технологийн эрин зуунд амьдарч байгаа боловч зарим нэг зүйлийг шинжлэх ухаан одоо ч судалсаар буй. Тэр тусмаа хүний хамгийн чухал эрхтэн болох тархины үйл ажиллагаа хэрхэн явагддаг талаар одоо ч судалж байгаа юм. Хүмүүс зүрхээ сонсож шийдвэр гаргах уу, эсвэл тархиараа шийдэх үү гэж их ярьдаг. Гэвч үнэндээ хүн хэзээ ч зүрхээрээ шийдвэр гаргадаггүй. Зөвхөн тархины тусламжтай бүх үйл ажиллагааг хийж, тэр байтугай сэтгэл хөдлөлөө удирддаг байна. Тиймээс уншигч та бүхэндээ зориулж, тархины талаар АШУҮИС-ийн Физиологийн тэнхимийн багш, Био-Анагаахын хүрээлэнгийн тархи судлалын лабораторийн судлаач, доктор </em><em>Э.Мөнхсоёлтой ярилцлаа.</em></p> <p><strong>&#8211; Хүмүүсийн төдийлөн мэддэггүй тархины талаар сонирхолтой баримтыг та хэлж өгөөч? Зүрхээ дагах уу, тархиараа шийдвэр гаргах уу гээд хүмүүс яриад байдаг шүү дээ.</strong></p> <p>-Хүний бүх үйл ажиллагааны төв нь тархи байдаг. Тархи хэрхэн ажиллана, хүн яг тийм шийдвэр гаргана гэсэн үг. Шийдвэрийг хариуцдаг хэсэг нь тархины духны хэсэгт байрладаг.</p> <p>Хүүхэд бага насандаа өөрөө бие даан шийдвэр гаргах боломжгүй байдаг. Энэ нь тархины хөгжилтэй холбоотой. Тархи доороос эхлээд дээш чиглэлд хөгждөг гэж үздэг. Өөрөөр хэлбэл бидний сэтгэл зүйг хариуцаж буй төв духан дор байрладаг. Тэр төв эхэлж хөгждөг гэсэн үг. Ингээд тухайн төв, хөдөлгөөний төв хөгжсөний дараа хамгийн сүүлд шийдвэр гаргах төв хэлбэржиж, хүмүүс өөрсдөө шийдвэрээ гаргах боломжтой болдог.</p> <blockquote class="wp-block-quote is-layout-flow wp-block-quote-is-layout-flow"> <p>Өсвөр насны хүүхдийн шийдвэр гаргах төв нь бүрэн гүйцэд хөгжиж амжаагүй байдаг учраас буруу шийдвэр гаргах, хүний үгэнд автах, бусдын нөлөөнд орох нь маш хялбар байдаг.</p> </blockquote> <p><em>Зүрх, тархи гэж ярьдаг шүү дээ. Энэ хоёр яаж холбогддог вэ? Зүрхээрээ шийдвэр гаргана. Тархиа сонсож шийдвэр гаргана гээд байдаг. Гэвч үнэндээ зүрх зөвхөн цус шахах үүрэгтэй. Тархи нь цусыг маш их хэмжээгээр хэрэглэж, физиологийн үйл ажиллагаагаа явуулдаг эрхтэн. Тэгэхээр хүний бүх сэтгэл зүй тархинд байдаг. Энэ хэрхэн ажилладаг вэ гэсэн нарийн механизм одоо ч тодорхойгүй байгаа. Гэхдээ хэд хэдэн онол бий.</em></p> <figure class="wp-block-image size-large"><img loading="lazy" decoding="async" width="1024" height="576" src="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/03/f8546be6-a24f-4771-a5a8-23ef2a3f8c60-1024x576.jpg" alt="" class="wp-image-87930" srcset="https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/03/f8546be6-a24f-4771-a5a8-23ef2a3f8c60-1024x576.jpg 1024w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/03/f8546be6-a24f-4771-a5a8-23ef2a3f8c60-300x169.jpg 300w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/03/f8546be6-a24f-4771-a5a8-23ef2a3f8c60-768x432.jpg 768w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/03/f8546be6-a24f-4771-a5a8-23ef2a3f8c60-1536x864.jpg 1536w, https://admin.time.mn/wp-content/uploads/2025/03/f8546be6-a24f-4771-a5a8-23ef2a3f8c60.jpg 1920w" sizes="auto, (max-width: 1024px) 100vw, 1024px" /></figure> <ul class="wp-block-list"> <li><strong>Тархи хэрхэн ажилладаг вэ?</strong></li> </ul> <p>-Тархийг бүрдүүлдэг үндсэн хоёр эс байдаг. <strong>Нэг нь нейрон, нөгөө нь нейронд тусалдаг глий буюу мэдрэлийн туслах эс. Нейрон бол маш онцлог эс. Нэг баримт хэлэхэд, нейрон нь дентрит, их бие, аксон гэсэн 3 хэсгээс тогтдог. </strong>Тэгвэл аксон  маш урт байдаг. Заримдаа 2 метр урт ч байх тохиолдол бий. <em>Хүний тархинд 2 метр урт аксон байж болдог.</em> Эдгээр нь өөр хоорондоо мэдээлэл дамжуулдаг. Ингэхдээ нейротрансмиттери, нейромедиаторыг үйлдвэрлэдэг. Хэсэг бүлэг нейроны үйлдвэрлэж буй медиатор хүний сэтгэл хөдлөлийг заримдаа удирдаж байдаг. Жишээлбэл: Хүний бие махбодод өөрөө өөрийгөө шагнах нейромедиатор байдаг. Үүнийг допамин хэмээн нэрлэдэг.</p> <p>Хүн маш их дуртай зүйлээ хийгээд дууссаныхаа дараа сэтгэл ханамж авдаг. Тэр үед медиатор ялгардаг юм. Тэр нь донтуулах үйлчилгээтэй. “Үүнийг хийхэд үнэхээр сайхан. Дахиад хийе” гэж дурладаг. Эцэст нь энэ бүх шийдвэрийг хэн гаргаж байгаа вэ гэхээр тархи л гаргадаг.</p> <ul class="wp-block-list"> <li><strong>Унтсан хэрнээ бие амраагүй, унтаагүй юм шиг санагдах үе их байдаг. Яагаад ингэдэг юм бол. Тархи амрахгүйгээр байнга ажиллаж байдаг гэсэн үг үү?</strong></li> </ul> <p>-Унтахынхаа өмнө хүн олон мэдээллээс өөрийгөө хол байлгавал сайн амарна гээд байдаг. Тэр нь юу гэсэн үг вэ гэхээр тархины эс хоорондын мэдээлэл солилцохтой холбоотой. Тархины долгион гэж бий. Мөн тархины эсүүдийг био цахилгаан гүйдэлтэй гэж үздэг. Тэр нь өөрөөсөө долгион ялгаруулдаг. Хүмүүс амрахгүй байна гээд байгаа нь эсүүд маш сэрэмтгий болчихсон байна гэсэн үг. <strong><em>Сэрэмтгий гэдэг нь бидний нийгмийн стрессээс болж байгаа юм. Стрессийн нөлөөгөөр хүний тархины эс сэрэмтгий болж, био цахилгаан гүйдэл эрчимжинэ. Үүгээр тархи, эс хооронд мэдээллийн солилцоо явагдаад байна гэсэн үг.</em></strong></p> <p>Ер нь тархийг амардаггүй гэж үзээд байдаг. Гэхдээ амардаггүй бол биш. Бодисын солилцооны дүнд хэрэггүй зүйлээ ялгаруулж, дараагийнхаа өдөрт бэлдэж байдаг.</p> <p>&nbsp;&nbsp;&nbsp; Тиймээс бид тархиа амраахгүй удаан яваад байвал хэрэггүй зүйлүүд эс дотор хуримтлагдаад байна гэсэн үг. Эс дотор хуримтлагдсаар байгаад үүсдэг маш олон төрлийн эмгэг бий. Иймд унтахаас өмнө олон зүйлийн талаар бодохгүй, үзэхгүй, сонсохгүй байж чадвал тархины эс бүрэн амарна.</p>